بیماری بوته‌میری (Damping-off) در نشاهای گلخانه‌ای
یکی از مشکلات رایج در تولید نشا گلخانه‌ای، بیماری بوته‌میری یا Damping-off است. این بیماری باعث از بین رفتن جوانه‌ها و نشاهای تازه می‌شود و در بسیاری از گلخانه‌ها منجر به کاهش شدید تراکم و کیفیت محصول می‌گردد. شناخت درست این بیماری و راه‌های پیشگیری از آن برای کشاورزان و گلخانه‌داران اهمیت زیادی دارد.
بوته‌میری چیست؟
بوته‌میری یک بیماری قارچی–خاکزاد است که به بذر، جوانه و نشای تازه حمله می‌کند. قارچ‌هایی مثل Pythium، Rhizoctonia و Fusarium عامل اصلی این بیماری هستند. این قارچ‌ها معمولاً در خاک و محیط مرطوب وجود دارند و وقتی شرایط مناسب شود، خیلی سریع نشا را نابود می‌کنند. در گلخانه‌ها که تراکم کشت بالا و رطوبت زیاد است، شیوع بوته‌میری بیشتر مشاهده می‌شود.
علائم بیماری
بوته‌میری می‌تواند قبل یا بعد از جوانه‌زنی رخ دهد. اگر روی بذر تأثیر بگذارد، اصلاً جوانه نمی‌زند. اگر روی نشا باشد، ساقه در نزدیکی سطح خاک باریک و سیاه می‌شود و گیاه به زمین می‌افتد.
- سیاه شدن ساقه در ناحیه تماس با خاک
- پوسیدگی ریشه‌ها
- افتادن ناگهانی نشاهای تازه سبز شده
- کاهش تراکم نشا در سینی
شرایط مساعد برای بوته‌میری
چند عامل محیطی هستند که شیوع بیماری را افزایش می‌دهند:
- رطوبت بیش از حد و آبیاری زیاد
- تهویه ضعیف و جریان هوای ناکافی
- دماهای بالا همراه با رطوبت زیاد
- تراکم زیاد بذر در هر حفره
- خاک یا سینی نشای آلوده
راه‌های پیشگیری
بهترین راه مبارزه با بوته‌میری پیشگیری است. چند اقدام ساده می‌تواند جلوی شیوع بیماری را بگیرد:
- استفاده از سینی نشای سالم و استاندارد با زهکش مناسب
- ضدعفونی بذر قبل از کاشت
- آبیاری منظم و پرهیز از خیس ماندن مداوم خاک
- تهویه کافی در گلخانه
- جلوگیری از تراکم بیش از حد بذر
راهکارهای کنترل در صورت شیوع
اگر نشاهای شما دچار بوته‌میری شد، اقدامات زیر می‌تواند کمک کند:
- کاهش آبیاری و بهبود زهکشی
- استفاده از قارچ‌کش‌های مجاز
- خارج کردن نشاهای آلوده از سینی
- ضدعفونی خاک یا محیط آلوده
توصیه‌های کاربردی برای کشاورزان
تجربه کشاورزان نشان داده است که مدیریت صحیح رطوبت و استفاده از سینی نشای باکیفیت بیشترین تأثیر را در کاهش بوته‌میری دارد. همچنین انتخاب بذر سالم و معتبر و پرهیز از استفاده خاک آلوده می‌تواند تفاوت بزرگی در سلامت نشا ایجاد کند. استفاده از روش‌های ساده مثل تهویه بهتر یا کاشت با تراکم کمتر، هزینه‌های شما را کم کرده و موفقیت کشت را افزایش می‌دهد.
در نهایت توجه داشته باشید که بیماری بوته‌میری در گلخانه‌ها بسیار سریع گسترش می‌یابد و کوچک‌ترین غفلت می‌تواند باعث از بین رفتن درصد بالایی از نشاها شود. بنابراین هرگونه تغییر غیرعادی در ساقه یا برگچه‌های جوان را جدی بگیرید و سریع اقدام کنید.